آوردن طبیعت به داخل خانه : فرش سبز در دکوراسیون خانه
فرش پازیریک که در سال 1949 از یک مقبره یخ زده در دره پازیریک سیبری کشف شد، فقط یک فرش باشکوه نیست. این دریچه ای به تسلط هنری و تبادل فرهنگی عشایر استپ اوراسیا در حدود قرن چهارم تا سوم قبل از میلاد است. این فرش به خوبی حفظ شده، همراه با دیگر یافته های باستان شناسی، زندگی، اعتقادات و حساسیت های هنری این مردمان باستانی را روشن می کند.
در هر کشور یا فرهنگی، سنت و آثار باستانی وجود دارد که صنعت فرش بافی یکی از صنعت های متعلق و منحصر به ایرانیان است. فرش پازیریک یکی از فرش های دستبافت با نقشه های بسیار مجلل است که می توان گفت افتخار ایرانیان است. قالی پازیریک یکی از قدیمی ترین قالی های جهان است که قدمتش به 3 الی 4 قرن قبل از میلاد باز می گردد و برای پوشاندن اسب به کار می رفته است.
اگر بخواهیم تاریخچه ی این قالی را بررسی کنیم، پازیریک در سال 1949 در قبر یک نجیب زاده در یک دره ی خشک در قزاقستان پیدا شد. این قالی در یخ ها یخ زده بود و بسیار هم خوب حفظ شده بود. در قسمت مرکز فرش یک نقشه ی آهو و جنگجویانی سوار بر اسب بوده است. تمام الیاف های فرش از پشم بافته شده است. اغلب نقشه های این نوع قالی جانوران افسانه ای و آهوی در حال چرا و شیر است.
این قالی تا به حال در ارمنستان باستان، ایران و آسیای میانه تولید شده است. اما بعدها قالی پازیریک مشابه این نقشه ها در ترکمن نیز پیدا شده است . هنوز مشخص نشده است که این قالی را به کجا باید نسبت داد. اما نظریه های مختلفی درباره ی منشا و اصالت قالی وجود دارد. یک نظریه ی ترکی موجود است که می گوید این قالی منشا ارمنی دارد. همچنین یک نظریه ی ایرانی نیزموجود است اما به طور کامل هنوز شرح داده نشده است.
شاهکاری بافته شده در زمان
فرش پازیریک، با ابعاد تقریباً 6 فوت در 6.5 فوت (1.8 در 2 متر)، نمایشی خیره کننده از رنگ و طراحی پیچیده است. از پشم و ابریشم ساخته شده است و دارای نقش و نگار پیچیده گریفین، موجودی افسانهای با سر عقاب و بدن شیر است. اعتقاد بر این است که این نقوش گریفین دارای معنای نمادین است که احتمالاً نشان دهنده محافظت یا قدرت است.
رنگهای پر جنب و جوش فرش که با رنگهای طبیعی به دست میآیند، قرنها ماندگار بوده است. استفاده از گره پرز، یک تکنیک بافندگی که سطحی برآمده ایجاد می کند، بعد بافتی به طرح فرش می بخشد.
نقوش قالی های پازیریک
همانطور که گفته شد هم اکنون قالی پازیریک در رنگ های زنده مثل زرد، سبز، قرمز، آبی، نارنجی روشن بافته می شود. نقشه های این قالی بیشتر سوارکاری، گوزن در حال چرا، بدن شیر و چهره های افسانه ای با لبه های گلدار بافته می شود. امروزه در صنعت قالی بافی اکثرقالی ها را در نقشه ی قالی های پازیریک می بافند. در حاشیه ی قالی پازیریک، نزدیک ریشه های فرش، نقش اسب هایی است که سوار آن ها هستند. چهره ها و کلاه های افراد سوارکار کاملاٌ مشابه ایران باستان است. بالاتر از نقوش اسب ها، در ردیف های بعدی، نقشه ی حیوانات افسانه ای است که بیانگر اعتقادات و باور مرد آن زمان بوده اند.
شامل ترکیبی از ستاره چهار پر به شکل صلیب همراه با چهار گل می باشد و در مرکز آن مربع کوچکی نقش بسته است و نقشمایه ها در مربعی قاب شده اند . شش مورد از این نقشها در یک ردیف طولی و چهار مورد در ردیف عرضی آن قرار گرفته است که جمعاً تعداد این مربعها 24 عدد می باشد فرش های پازیریک زیبایی خاصی دارند که واقعاً از ابتدا تا کنون در صنعت قالیبافی ایران منحصر به فرد شناخته شده اند.
موزه فرش ایران واقع در تهران که در سال 1977 جنب پارک لاله تاسیس شده است، انواع مختلفی از بزرگترین فرش های ایرانی از قرن 18 تا به امروز را به نمایش می گذارد. بیش از 135 فرش از کاشان، کرمان، اصفهان، تبریز، یزد و همچنین شهرهای استان خراسان و کردستان در آنجا وجود دارد؛ همچنین یکی از دو فرش هایی که در نقش پازیریک در کاشان بافته شده است هم در آنجا وجود دارد. هنوز دقیق مشخص نیست که اولین فرش جهان در کجا و چه موقع بافته شده است.
در برخی ازگزارش ها آمده است که عشایر در ایران اولین کسانی بوده اند که قالی بافی می کرده اند. خاستگاه دقیق و مشخص آن برای محققان مبهم است. بیش از احتمال، فرش پازیریک از آسیاس میانه و احتمالاٌ فارس یا ارمنستان آمده است. نقوش و طرح این فرش نشان دهنده ی یک فرهنگ بسیار متمدن است و باتوجه به سابقه ی طولانی تولید فرش که هزاران سال در ایران یا ارمنستان به طول انجامیده است، آنها را به عنوان تولیدکننده ی فرش پازیریک می دانند.
میراث عشایری
فرش پازیریک به عنوان شاهدی بر مهارت هنری و پیچیدگی عشایر استپ اوراسیا است. تسلط آنها بر تکنیک های بافندگی و استفاده از تصاویر نمادین نشان از میراث فرهنگی غنی دارد. طرح فرش همچنین تأثیرات فرهنگهای دیگر، از جمله امپراتوری هخامنشی ایران یا سکاها را که در این منطقه ساکن بودند، نشان میدهد. این نشان دهنده شبکه ای از مبادلات تجاری و فرهنگی در سراسر استپ اوراسیا در این دوره است.
پنجره ای به گذشته
حفاظت استثنایی فرش پازیریک نمایی منحصر به فرد از زندگی عشایر استپ اوراسیا ارائه می دهد. سرنخ هایی در مورد استعدادهای هنری، باورهای فرهنگی و تعامل آنها با تمدن های همسایه ارائه می دهد.
کاوش بیشتر در فرش پازیریک
فرش پازیریک در حال حاضر در موزه دولتی ارمیتاژ در سن پترزبورگ روسیه نگهداری می شود. برای کسانی که علاقه مند به کسب اطلاعات بیشتر در مورد این مصنوع قابل توجه هستند، موزه تورهای مجازی و نمایشگاه های آنلاین را ارائه می دهد که به بازدیدکنندگان اجازه می دهد تا فرش را با جزئیات کاوش کنند. علاوه بر این، مقالات علمی و مستندهای عمیق تری به اهمیت تاریخی و فرهنگی فرش پازیریک می پردازند. با مطالعه این گنجینه باستانی، درک غنی تری از کوچ نشینان استپ اوراسیا و جایگاه آنها در ملیله تاریخ بشریت به دست می آوریم.
