فرش دستباف و ماشینی از هر لحاظ تفاوت های بسیار زیادی باهم دارند , از نوع بافت گرفته که در فرش ماشینی هنر دست بافته است و ماشینی هنر دستگاه های صنعتی تا مواد اولیه و الیاف و نوع نقشه ها
به عنوان مثال برای بافت فرش دستباف از الیاف طبیعی ( در اکثر موارد پشم و ابریشم طبیعی ) و برای بافت فرش ماشینی از الیاف مصنوعی ( اکریلیک – پلی استر – بی سی اف و … ) استفاده میشود
در این مقاله قرار است از جواب مختلف تفاوت های اصلی و عمده میان فرش دستباف و فرش ماشینی را بررسی نماییم و روش بافت هرکدام از فرش ها را توضیح دهیم
نحوه بافت فرش دستباف
در مقاله آموزش بافت فرش دستباف به صورت کامل و مفصل در مورد نحوه بافت فرش دستباف توضیح داده ایم اما اگر بخواهیم به صورت خلاصه مراحل مختلف بافت فرش دستباف را توضیح دهیم :
1 : فراهم آوردن مواد اولیه شامل:
– نخ چله کشی (از جنس پنبه ، پشم یا ابریشم) ،
– نخ های پشمی (خامه) یا ابریشمی
– پود کلفت و نازک، نقشه مورد نظر
2 : آماده کردن دار قالیبافی و چله کشی
چله کشی دار قالی یکی از مهمترین مراحلی است که باید به صورت کامل , صحیح و اصولی انجام شود در غیر این صورت بافت فرش به مشکل خواهد خورد
3 : کوجی بندی
برای این کار نیاز به یک چوب گرد است که ابتدا و انتهای آن شیار داشته باشد. بستن کوج به روی دار قالی ها در ابعاد بزرگ مخصوصا فارسی باف ضروری است. برای تنظیم چله و کوبیدن پود از آن استفاده میکنند.
4 : زنجیره بافی
پس از اینکه کوج روی دار بسته شد نوبت به زنجیره بافی میرسد، زنجیره بافی برای اسحتکام بیشتر گره ها و منظم کردن تارهای زیر و رو است.
5 : گره زدن
گره زدن به دو روش ترکی متقارن یا فارسی نامتقارن انجام میشود. گره ترکی دارای استقامت بسیار بالای است و به راحتی باز نمیشود اما گره فارسی مقاومت گره ترکی را ندارد و به دور فقط یک تار گره زده میشود
6 : بافت و ایجاد نقشه
در نهایت بعد از اتمام عملیات ذکر شده، بافت قالی شروع میشود و بافنده با خواندن نقشه در جاهای از قبل تعیین شده گره ها را با رنگ های مورد نظر ایجاد میکند.
بعد از اینکه یک رج بافته شد اول پود کلفت و بعد نازک به روی یک ردیف زده میشود، این روش تا تمام شدن کار ادامه دارد
نحوه بافت فرش ماشینی
3 مرحله ریسندگی , بافندگی و تکمیل و آهار طی میشود تا فرایند تولید و عرضه فرش ماشینی در کارخانجات فرش تکمیل شود, ما در سری مقالات مراحل بافت فرش ماشینی به صورت کامل در مورد هر کدام از مراحل توضیح داده ایم اما شما در زیر علاوه بر مشاهده ویدئو مراحل بافت فرش ماشینی میتوانید به صورت خلاصه با هرکدام از مراحل آشنا شوید
1 : مرحله اول ریسندگی فرش
در مرحله اول یعنی ریسندگی، نخ مورد استفاده برای بافت فرش آماده میشود که این نخ ها در 3 گروه اصلی موجود و مورد استفاده قرار میگیرند :
۱) نخ های خاب که معمولاً از جنس اکریلیک, پلی استر, بی سی اف, ,ورجین و پلی پروپیلن است،
۲) نخ پود که معمولاً از جنس جوت است گاها از پنبه نیز استفاده میشود
۳) نخ تار که معمولاً از جنس پنبه یا پلی استر است.
2 : مرحله دوم بافندگی فرش ماشینی
مرحله دوم و شاید مهمترین مرحله از زنجیره مراحل تولید فرش ماشینی، بافندگی است. در این مرحله با استفاده از تکنولوژیهای مختلف فرش بافته میشود.
بهصورت کلی سیستم بافندگی فرش نیز همانند بافت پارچه است، با این تفاوت که با دو سیستم تاری بافته میشود. درواقع در ماشین بافندگی، دو فرش بهصورت همزمان بافته میشوند که به یکی فرش رو و دیگری فرش زیر گفته میشود.
این سیستم بافندگی تحت عنوان بافندگی (face to face) نیز شناخته میشود. در واقع دو منسوج به صورت موازی بافته میشوند، و نخهای خاب بین این دو سطح قرار میگیرد. سپس توسط یک تیغه که حرکت رفت و برگشتی دارد از وسط بریده میشود و دو فرش رو و زیر از هم جدا میشوند.
البته این سیستمی که توضیح داده شد درواقع فرآیند کلی فرشبافی را نشان میدهد ولی ماشینهای مختلفی که شرکتهای فرش بافی تولی کردهاند امکانات مختلفی را در بافت فرش در دسترس تولیدکنندگان قرار میدهد.
3 : مرحله سوم تکمیل فرش ماشینی
فرش ماشینی پس از خروج از ماشین بافندگی، ایرادات کوچکی دارد که نیاز به رفوگری خواهد داشت، همچنین برای افزایش براقیت و نمای فرش و نیز ارتقای دوام آن، باید مراحل آهارزنی و تکمیل را نیز پشت سر بگذارد.
فرشها در ابتدا به یکدیگر دوخته میشوند و در مرحله بعدی، گردوغبار و پرزهای حاصل از مرحله بافت زدوده میشوند.
در مرحله بعدی از مراحل تولید فرش ماشینی که بسیار مهم است سطح خاب فرش با تیغههایی مخصوص پرداخته میشود و سطح خاب آن یکنواخت شده و براقیت پیدا میکند.
این مرحله که شیرینگ نام دارد در کیفیت نهایی فرش بسیار تاثیرگذار خواهد بود. در مرحله بعدی، نوبت به آهارزنی میرسد.
در این مرحله، پشت سطح فرش توسط رزینها و چسبهای مخصوص آغشته میشود تا گرههای خاب بافتهشده در جای خود مستحکم شود.
در آخرین مرحلۀ تکمیل فرش ماشینی نیز عمل برشهای طولی و عرضی فرش و همچنین لبهدوزی و ریشه زنی انجام میشود.
فرش دستباف با فرش ماشینی چه فرقی میکند ؟
معیارها و تفاوت های زیادی وجود دارد که شما با توجه به آن ها میتوانید به دستباف بودن یا ماشینی بودن یک فرش پی ببرید که در زیر مهمترین آن ها معرفی شده است که باید هنگام خرید به آن ها توجه کنید :
حتما مطالعه کنید : تاریخچه فرش های ایرانی و فرایند تولید آن ها
وجود اتیکت یا برچسب پشت فرش
اگر پشت فرش با اتیکت ضمیمه شده است، این فرش ماشینی است. فرش های دستبافت به ندرت ممکن است اتیکت داشته باشند.
مواد به کار رفته شده در فرش
فرش های دستبافت عموما از مواد طبیعی مثل پشم، کرک و ابریشم و پنبه بافته شده اند. اگر فرش از مواد مصنوعی مانند نایلون، پلی استر و … بافته شده باشد، بدون شک ماشینی است.
شهر یا کشور تولید کننده
اینکه فرش در کجا تولید شده باشد موضوع مهمی است. در بسیاری از کشورهای اروپایی مانند بلژیک و ایتالیا، فرش های ماشینی تولید می شود اما در کشورهایی مثل ایران ، ترکیه و چین، نپال، پاکستان و هند، در تولید فرش های دستبافت زبان زد هستند.
آیا ریشه های فرش جداگانه به آن دوخته شده؟
اگر ریشه های فرش از خود فرش و در ادامه ی بافت آن باشد، نشانگر دستبافت بودن آن است. اما اگر ریشه های فرش را جداگانه به آن دوخته باشند، فرش ماشینی است.
پشت فرش را بررسی کنید.
اگر پشت فرش ماشینی و دستبافت را با یکدیگر مقایسه کنید، به راحتی متوجه تفاوت های آنها می شوید. لبه های فرش دستبافت دقیقا صاف و یکدست نیستند و حتی ممکن است چله های گره خورده ی سفید را از لابه لای برخی قسمت ها مشاهده کنید.
پشت فرش های ماشینی معمولا خطوط سفید مرتبی وجود دارد که از انتها به ابتدای خط دیگر تکرار شده است. اینها نخ های پایه ای هستند که آن هارا در فرش های دستبافت نمی بینید.
چرا فرش دستباف گران تر است ؟
عوامل مختلفی میتوانید تعیین کننده قیمت بر انواع اقلام تاثیر داشته باشد فرش نیز از این قاعده مستثنی نیست, در بازار ایران انواع و اقسام فرش موجود است, انواع فرش دستباف و انواع فرش ماشینی که قیمت های متفاوتی در بازار دارند اما به صورت کلی قیمت فرش های دستباف از ماشینی گران تر است
ولی چرا ؟!
دلایل متعددی باعث شده تا قیمت فرش دستباف به نسبت فرش ماشینی چه در بازار ایران و چه در بازار جهانی گران تر باشد که مهمترین آن ها عبارت اند از :
1 : استفاده از الیاف طبیعی در بافت فرش دستباف و الیاف مصنوعی در فرش ماشینی
2 : کیفیت بیشتر فرش های دستباف به نسبت فرش های ماشینی
3 : صرف مدت زمان بیشتر برای بافت فرش دستباف در برابر فرش ماشینی
4 : فرش دستباف هنر دست و فرش ماشینی تولید شده توسط ماشین آلات صنعتی میباشد
5 : وجود اصالت در فرش دستباف
راستی، اگر موردی جا افتاده در این مقاله به اون اشاره نشده حتماً در بخش کامنتها اون را با ما در میان بگذارید.
