مجله تک فرش

مواد اولیه فرش ماشینی ( فصل 3 ، بخش 4) – نخ های خاب

اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی
مواد اولیه فرش ماشینی
  • نخ خاب: از آن جایی که بسیاری از خواص فیزیکی مکانیکی فرش مانند راحتی، نرمی و بازگشت پذیری و همچنین جنبه های هنری فرش به نوع نخ خاب استفاده شده بستگی دارد، نخ خاب، مهم ترین، پرمصرف ترین و جذاب ترین نخ در فرآیند تولید فرش ماشینی می باشد.

     

    ۵ – ۳- نخ های خاب

    نخهای خاب بین ۷۰ تا ۸۵٪ از وزن نهایی هر فرش ماشینی را تشکیل میدهند. بنابراین، هرگونه نوسان در کیفیت، قیمت و هزینه فرآیند تولید نخ خاب، به شدت بر قیمت تمام شده فرش ماشینی تولید شده، اثرگذار خواهد بود.

    از این رو در ادامه، ابتدا انواع الياف مصرفی جهت تهیه نخ های خاب، سپس ویژگی های مهم الياف مصرفی در نخ خاب و در انتها روشهای تولید (ریسندگی آنها) بیان می شوند.

     

    ۱ – ۵ – ۳ – الیاف مصرفی در نخ خاب

    مهم ترین الیافی که در تهیه نخ های خاب فرش ماشینی در سطح جهانی استفاده می شوند، «پلی پروپیلن»، «پلی استر»، «اکریلیک»، «نایلون»، «ویسکوز» و «پشمه می باشند. در این میان، پلی پروپیلن، پلی استر و نایلون مصرف جهانی بیشتری دارند.

    الیاف پلی پروپیلن، پلی استر، نایلون و ویسکوز به صورت نخ یکسره یا فیلامنتی در فرش استفاده می شوند. بنابراین، نیازی به ریسندگی نداشته، مستقیما به ماشین بافندگی تغذیه می شوند.

    الیاف اکریلیک و پشم نیز به شکل الیاف منقطع یا استیپل هستند که ابتدا باید طی فرآیند ریسندگی به نخ ریسیده شده تبدیل، و سپس در فرش بافته شوند. ذکر این نکته لازم است که الیاف پلی استر و پلی پروپیلن نیز گاهی به صورت استیپل، به نخ ریسیده شده تبدیل و به عنوان نخ خاب فرش استفاده می شوند.

     

    ۱ – ۱ – ۵ – ۳ – اکریلیک

    اکریلیک لیفی مصنوعی و از خانواده پلی وینیل ها می باشد که از سال ۱۹۴۹ میلادی وارد بازار شده است. ماده اولیه یا پلیمر اکریلیک، «پلی اکریلونیتریل» یا به اختصار PAN می باشد.

    اکریلیک علاوه بر آن که خاصیت بازگشت پذیری بسیار خوبی دارد، عایق حرارتی خوبی نیز هست. از این رو، جایگزین بسیار خوبی برای پشم در خاب فرش می باشد. این دو ویژگی اکریلیک، در بین تمامی الیاف منحصر به فرد است و تقریبا هیچ لیف طبیعی یا مصنوعی دیگری این دو ویژگی را به صورت همزمان ندارد.

    استحکام اکریلیک، متوسط و بین ۲ / ۲ تا ۳ گرم بر دنیر و ازدیاد طول تا حد پارگی آن بالا (بین ۲۸٪ تا ۳۵٪) می باشد. چگالی آن حدود ۱ / ۱۷ گرم بر سانتیمتر مکعب بوده، سبک تر از الیاف پشم، پنبه، پلی استر و ویسکوز است. جذب رطوبت اکریلیک بسیار کم و در حدود ۱٪ است. این لیف نقطه ذوب ندارد و مقاومت آن در مقابل حرارت و نور خورشید بالاست.

    یکی از مشکلات تولید اکریلیک، خطرات زیست محیطی پساب های کارخانجات تولید الیاف اکریلیک است که باعث شده از حدود سال ۲۰۰۰ میلادی به بعد، تولید الیاف اکریلیک در اروپا و آمریکا بسیار کاهش یافته است.

    به دلیل وجود گروه های نیتریل در ساختار الیاف اکریلیک، این لیف همواره در معرض اتهام سرطان زایی بوده است. پرزدهی نخ خاب فرش نیز به عنوان یک تهدید بهداشتی برای ریه افراد، به ویژه کودکان مطرح بوده است.

     

    نخ خاب

     

    اکریلیک، در صنعت فرش ماشینی کشورهایی مانند ایران، ترکیه، مصر و عربستان طرفداران خود را دارد. لیکن در بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکا، به دلیل برخی مسایل بهداشتی و زیست محیطی که قبلا بدان اشاره شد، استفاده از نخ اکریلیک در خاب فرش مرسوم نبوده و حتی ممنوع شده است.

    به نظر می رسد میزان اکریلیک مورد نیاز صنعت فرش ماشینی ایران به بالای دویست هزار تن در سال رسیده است. این در حالی است که تنها تولید کننده الیاف اکریلیک در ایران، شرکت پلی اکریل اصفهان است.

    متأسفانه این شرکت به دلیل قدیمی بودن خط تولید، نوسانات مدیریتی طی ۲۰ سال گذشته و مشکل تهیه مواد اولیه به ویژه PAN نتوانسته است حتی به اندازه ظرفیت اسمی خود، نیازهای داخل کشور را پاسخگو باشد.

    تأمین الیاف اکریلیک در ایران همواره یکی از دغدغه های بزرگ کارخانجات ریسندگی نخ خاب فرش ماشینی بوده است. به نظر می رسد عدم توان تولید داخل، وابستگی بسیار بالا و نزدیک به ۹۰ درصدی به واردات، نوسانات قیمت جهانی الیاف اکریلیک و نیز اثرات منفی دوران تحریم اقتصادی مهم ترین دلایل این موضوع باشد.

    به طور کلی، الیاف اکریلیک نسبت به سایر الیاف متداول، گران تر بوده و به تبع آن، نخ خاب اکریلیک نیز گران ترین نوع نخ خاب در صنعت فرش ماشینی ایران می باشد.

    برای تهیه نخ خاب اکریلیکی، از خط ریسندگی «نیمه فاستونی» استفاده می شود. الياف اکریلیک با عبور از قسمت های مختلف خط ریسندگی به نخ خاب فرش ماشینی تبدیل می شوند که در بخش های بعدی این فصل به روش های ریسندگی الیاف اکریلیک و نکات پیرامون آن پرداخته خواهد شد.

     

    ۲ – ۱ – ۵ – ۳ – پلی پروپیلن

    «پلی پروپیلن» ليفي مصنوعی و از خانواده «پلي الفين ها» می باشد که در بازار به اختصار به آن لیف «پ. پ.» (PP) می گویند. الیاف پلی پروپیلن، از گرانول پلی پروپیلن (گرید نساجی) که یکی از محصولات پتروشیمی است، به دست می آید.

    این لیف معمولا در بازار ارزان تر از سایر الیاف است که دلایل اصلی آن وجود مواد اولیه ارزان و در دسترس و نیز روش تولید (ریسندگی) آسان آن می باشد.

    لیف پروپیلن، دارای استحکام بالا، بین ۳ تا ۴ گرم بر دنیر و در برخی از انواع آن تا ۸ گرم بر دنیر می باشد. ازدیاد طول تا حد پارگی این لیف، از حدود ۱۰ تا ۲۵٪ متفاوت است.

    این لیف با داشتن چگالی 92/ 0 گرم بر سانتی متر مکعب، سبک ترین لیف در بین تمامی الیاف متداول نساجی می باشد. جذب رطوبت پلی پروپیلن تقریبا صفر است. پلی پروپیلن در مقابل حرارت و نور خورشید بسیار ضعیف است. این لیف در دمای ۱۶۵ درجه سانتی گراد ذوب میشود.

    بازگشت پذیری این لیف بسیار ضعیف است. از این رو، فرش ماشینی بافته شده از نخ خاب پلی پروپیلن، پس از کمتر از چند ماه پاخوری، نرمی خاب خود را از دست داده، سفت می شود. پلی پروپیلن، یک لیف نسبتأ سازگار با پوست بدن انسان بوده، استفاده از آن در فرش ماشینی مشکل بهداشتی چندانی به وجود نمی آورد.

    استفاده از الیاف پلی پروپیلن در نخ خاب فرش ماشینی ایران، از اوایل دهه ۷۰ شمسی آغاز شد. در آن زمان به دلیل کمبود الیاف اکریلیک و تقاضای بسیار بالا برای این الیاف، از پلی پروپیلن استیپل به عنوان جایگزین اکریلیک استفاده گردید.

    فرش بافته شده با نخ خاب ریسیده شده پلی پروپیلن، ظاهری کاملا شبیه فرش اکریلیک داشت. این سبب شد تا همان اوایل، مصرف کنندگان متوجه تفاوت های فرش پلی پروپیلن و اکریلیک نشوند.

    چه بسا در برخی موارد، مشتریان به علت عدم آگاهی، فرش پلی پروپیلن را که بسیار ارزان تر بود، به همان قیمت فرش اکریلیک خریداری می کردند. این موضوع سبب شد تا در آن سال ها، سود سرشاری نصیب برخی کارخانجات تولید فرش ماشینی گردد.

    اما با گذشت حدود دو سال، واقعیت برملا شد. فرش پلی پروپیلن دارای بازگشت پذیری بسیار ضعیف بود و در اثر پاخوردن سفت و سخت میشد. مصرف کنندگان این موضوع را متوجه شدند و الطمه بسیار شدیدی به وجهه فرش های پلی پروپیلن وارد آمد.

    اگر چه بعدها با ورود نخ فیلامنت پلی پروپیلن بی سی اف (BCF) به صنعت فرش ماشینی ایران، استفاده گسترده از این نوع لیف به ویژه در فرش های با تراکم پایین (۲۸۰ و ۳۵۰شانه)، ارزان قیمت و حتی صادراتی به کشورهای اطراف (عمدتأ افغانستان، پاکستان و عراق) به امری متداول تبدیل شد، لیکن مصرف کننده داخلی هنوز به فرش پلی پروپیلن به دیده تردیدآمیز نگاه می کند.

     

    نخ خاب

     

    در دهه ۸۰ شمسی و با ورود ماشین آلات بافت «گلیم» ماشینی، فرشهای «شگی» و استفاده از الیاف فیلامنتی پلی پروپیلن به ویژه از نوع «تثبیت حرارتی شده» و «فریز» رایج شد.

    در حال حاضر، تعداد زیادی خط تولید الیاف پلی پروپیلن، مخصوصا از نوع بی سی اف (BCF) در شهرهای مختلف کشور در حال فعالیت می باشند. بنابراین، می توان گفت کشور ایران ظرفیت بسیار خوبی در زمینه تولید الیاف پلی پروپیلن دارد.

    دسترسی آسان به مواد اولیه داخلی، خط تولید کوچک و ارزان قیمت در مقایسه با سایر الیاف، تعداد نیروی انسانی کم و اسانی فرآیند تولید جملگی عواملی هستند که سبب شده اند تا تولید این نوع الياف طی ۲۰ سال گذشته در ایران رشد بالایی داشته باشد.

    به نظر می رسد با توجه به عوامل ذکر شده و در صورت انجام یک برنامه ریزی مناسب و کارآمد و توجه ویژه به کیفیت، ایران بتواند از مزیت رقابتی تولید الیاف پلی پروپیلن خود در سطح بین المللی استفاده و این الیاف را به بسیاری از کشورهای جهان صادر نماید.

     

    ۳ – ۱ – ۵ – ۳ – پلی استر

    «پلی استر» از خانواده الیاف مصنوعی پلی استرهاست. نام علمی این لیف «پلی اتیلن ترفتالایت» است که به اختصار به آن «پت» گفته می شود. در برخی متون، پلی استر را با نام اختصاری PES نیز بیان می کنند.

    این لیف مهم ترین، پرتولیدترین و پرکاربردترین لیف در بین تمام الیاف طبیعی و بشر ساخته دنیاست. از حدود ۸۳ میلیون تن تولید سالانه الباف در جهان، نزدیک به ۴۳ میلیون تن یعنی حدود ۵۰. به تنهایی به پلی استر اختصاص دارد.

    این لیف، از پوشاک گرفته تا فرش و منسوجات خانگی، منسوجات خودرویی منسوجات صنعتی و کاربردهای گسترده ای دارد. قیمت نسبتا مناسب و روشهای تولید متنوع، این لیف را به لیفی بسیار محبوب و پرطرفدار در بازار محصولات نساجی تبدیل کرده است.

    مخلوط لیف پلی استر با الیاف پنبه یکی از منحصر به فردترین و پرکاربردترین نخ های دنیا یعنی نخ پنبه اپلی استر را به وجود آورده است که در کمتر بخشی از صنعت نساجی است که از آن استفاده نشود.

    لیف پلی استر، دارای چگالی 37 / 1 گرم بر سانتیمتر مکعب است. چگالی پلی استر در بین الیاف متداول نساجی، در حد متوسط است. چگالی این لیف با چگالی پشم تقریبا برابر، از پنبه و ویسکوز سبک تر و از الیاف نایلون، اکریلیک و پلی پروپیلن سنگین تر است استحکام این لیف بسته به نوع آن، از حدود۳ گرم بر دنیر برای پلی استر استیپل تا ۷ گرم بر دنیر در نوع فیلامنتی آن متغیر بوده، از جمله الياف نسبتا محکم محسوب می شود.

    ازدیاد طول تاحد پارگی این لیف بین ۱۰ تا ۲۵٪ است که در نوع استیپل آن گاه به ۴۰٪ نیز می رسد. جذب رطوبت آن به ۱. نمی رسد و تقریبا می توان صفر در نظر گرفت. در مقابل حرارت چندان ضعیف نیست و دمای ذوبی بین ۲۵۰ تا ۲۶۰ درجه سانتی گراد دارد.

     

    نخ خاب

     

    این الیف عایق حرارتی چندان مناسبی نیست. اگر چه این لیف نیز مانند بسیاری از الیاف دیہ در مقابل نور خورشید اسیب می بیند، لیکن مقاومت آن در مقابل نور خورشید از بسیاری از از دیگر بیشتر است. بازگشت پذیری این لیف مخصوصا بازگشت پذیری فشاری ناشی از اعمال بار، ضعیف است.

    الیاف پلی استر در ایران، از وضعیت تولید نسبتا بالایی برخوردار است. پلی استر، اولین بار در ایران در دهه ۵۰ شمسی توسط شرکت پلی اکریل اصفهان تولید و روانه بازار گردید. این شرکت تا سالهای متمادی با تولید سالانه دهها هزار تن انواع الیاف پلی استر استیپل و فیلامنتی، تنها تولید کننده این الیاف در ایران بود.

    از اواخر دهه ۷۰ شمسی تولید پلی استر در کارخانجات کوچک تر شروع شد. در حال حاضر، دهها کارخانه تولید الیاف پلی استر در شهرهایی چون تهران، اصفهان، قم، کاشان، یزد، قزوین، بوشهر، دلیجان و مشغول فعالیت می باشند.

    با توجه به میزان تولید الیاف پلی استر در کشور و ظرفیت های مازاد موجود، می توان به جرأت گفت که ایران از لحاظ تولید الیاف پلی استر و تأمین مواد اولیه کاملا خودکفاست و حتی می تواند با توجه به مزیت های نسبی موجود، بخش عمده ای از تولید خود را به سایر نقاط جهان صادر کند.

    در صنعت فرش ماشینی جهان، استفاده از الیاف پلی استر در تمام اجزای فرش به ویژه  نخ خاب، امری عادی است. در ایران، از ابتدای تولید فرش ماشینی، پلی استر به همراه پنبه در تولید نخ چله فرش به کار رفته است.

    در سال های اخیر، استفاده از الیاف پلی استر در صنعت فرش ماشینی ایران به سرعت افزایش یافته و همچنان سیر صعودی دارد. امروزه، تقریبا در تمام اجزای فرش ماشینی اعم از چله، پود و خاب، نخهای پلی استر فیلامنتی به طور گسترده استفاده می شوند.

    همین امر باعث شده است تا در سال های اخیر، بخش زیادی از ظرفیت تولید پلی استر ایران، به سمت تولید نخهای مورد نیاز صنعت فرش ماشینی سوق داده شود. به نظر می رسد چنین روندی به ویژه با یافتن بازارهای جدید صادراتی فرش پلی استر توسط تولید کنندگان فرش ماشینی، در سال های آینده نیز سیر صعودی را تجربه کند.

    لازم به ذکر است که استفاده از پلی استر فیلامنتی در چله و پود فرش ماشینی، طائی را می طلبد که کارخانجات فرش ماشینی باید توجه ویژه ای به آنها داشته باشند.

    اگر چه تنوع بسیار وسیعی از نخ خاب پلی استر در بازار، عرضه و توسط کارخانجات بافندگی فرش استفاده می شود، لیکن چالش بزرگ نخ خاب پلی استر، ضعیف بودن بازگشت پذیری آن است.

    برای برطرف کردن این مشکل، تاکنون دو اقدام انجام شده است: اولا ارتفاع خاب فرش های پلی استر، حداکثر ۶ میلی متر تنظیم شده است و تولید کنندگان ترجیح میدهند فرش های با ارتفاع خاب بلندتر تولید نکنند که ضعف بازگشت پذیری پلی استر در آن خودنمایی کند.

    ثانيا تحقیقاتی برای بهبود خواص بازگشت پذیری نخ خاب پلی استر در حال انجام است که بتواند حتی الامکان از طریق اصلاح شکل سطح مقطع و نمره الياف و یا انجام برخی عملیات تکمیلی روی نخ، میزان بازگشت پذیری فرش بافته شده را بهبود بخشد.

    نکته قابل تأملی که بیان آن در این جا ضرورت دارد این است که، استفاده از الیاف پلی استر در خاب فرش ماشینی برای تولید کنندگانی که روی بازارهای صادراتی متمرکز شده اند، یک فرصت است.

    فرش ماشینی پلی استری در خارج از ایران به ویژه کشورهای اروپایی به علت عدم وجود مشکلات بهداشتی و یا زیست محیطی، کاملا شناخته شده و مورد استقبال است.

    از این رو، به این دسته از تولید کنندگان توصیه میشود با توجه به مزیت نسبی ایران در زمینه تولید الیاف پلی استر و ظرفیت مازاد موجود در داخل ایران و وفور مواد اولیه (گرانول پلی استر گرید نساجی)، در کشف بازارهای هدف فرش ماشینی پلی استر تلاش بیشتری بنمایند که مطمئنا می تواند نتایج اقتصادی بسیار خوبی را برای آنها به همراه داشته باشد.

     

    ۴ – ۱ – ۵ – ۳ – ویسکوز

    اليف «ویسکوز» در دسته الياف بازیافتی سلولزی قرار می گیرد. نام کامل آن «ویسکوز ریون» است و مهم ترین لیف بازیافتی است که تاکنون بشر توانسته آن را تولید کند. «الياف بازیافتی»، الیافی هستند که مواد اولیه یا پلیمر آنها در طبیعت موجود است.

    پلیمر لیف ویسکوز، سلولز است که از چوب درختان به دست می آید. لیف ویسکوز فرآیند تولید بسیار پیچیده و طولانی دارد. همین امر سبب شده است تا على رغم ارزانی مواد اولیه آن (چوب درختان)، ویسکوز گران تر از الیاف متداولی مانند پلی استر و پلی پروپیلن باشد.

    ویسکوز، نه تنها در ایران بلکه در بسیاری از کشورهای دنیا تولید نمی شود. دلیل اصلی این امر، تنها عدم وجود دانش فنی تولید نیست، بلکه برای تولید این الیاف به مقدار بسیار زیادی آب (۱۵۰۰ لیتر آب به ازای یک کیلوگرم لیف ویسکوز) و چوب درخت نیاز است که به طور طبیعی در بسیاری از کشورهای دنیا وجود ندارد. بنابراین کل ویسکوز مورد نیاز کشور، از خارج تأمین می شود.

    ویسکوز، لیفی با چگالی 5 / 1 گرم بر سانتیمتر مکعب (تقریبا مشابه پنبه و جوت) است. بنابراین، این لیف در زمره سنگین ترین الیاف متداول قرار می گیرد. سایر الیاف متداول یعنی پشم، ابریشم، پلی استر، پلی پروپیلن، اکریلیک و نایلون همگی سبک تر از ویسکوز هستند.

    استحکام لیف ویسکوز در حالت استاندارد بین ۲ تا 5/ 2 گرم بر دنیر است که نشان میدهد این لیف در مقایسه با سایر الیاف، از استحکام کمتری برخوردار است. علاوه بر آن، تحقیقات نشان داده است که این لیف، با مرطوب شدن نزدیک به نیمی از استحکام خود را از دست می دهد.

     

    نخ خاب

     

    ازدیاد طول تا حد پارگی این لیف بین ۱۸ تا ۲۲٪ می باشد. بازگشت پذیری این اليف به ویژه در مقابل نیروهای فشاری وارده، ضعیف است. میزان جذب رطوبت بازیافتی ویسکوز ۱۱٪ و از زمره الياف آبدوست محسوب میشود. این لیف نقطه ذوب ندارد.

    لیف ویسکوز مخصوصا در حالت فیلامنت دارای درخشندگی و براقیتی خاص و بیش از سایر این متعارف می باشد. این لیف، بیشتر به صورت استیپل الیاف کوتاه به بازار عرضه می شود. الیاف استیپل ویسکوز در سیستم ریسندگی الیاف کوتاه به صورت ۱۰۰٪ پا به وزن مخلوط با سایر الیاف از جمله پلی استر به نخ تبدیل می شوند.

    ویسکوز نقش بسیار کمرنگ تری نسبت به الیافی چون پلی پروپیلن، اکریلیک و پلی استر در صنعت فرش ماشینی جهان دارد. این لیف به مقدار اندک و عموما در فرش های تولید کشور بلژیک و به مقدار بسیار کمتر در برخی کشورها مانند ترکیه جهت نخ خاب فرش های ماشینی به کار می رود.

    از آن جایی که خواص بازگشت پذیری این لیف ضعيف است، فرش های ویسکوزی را با ارتفاع خاب کوتاه (۶ میلی متر و کمتر) می بافند تا مشکل سفت و سخت شدن فرش در اثر پاخوردن، کمتر و حتی الامکان دیرتر خود را نشان دهد.

    در ایران، در اواسط دهه ۸۰ شمسی از ویسکوز فیلامنتی برای نخ خاب فرش ماشینی استفاده می شد. البته نخ های خاب ویسکوز فیلامنتی، تنها در بخش های کوچکی از فرش که باید گلها براق تر و با جلوه بیشتر به نظر برسند، بافته می شدند. این کار به تقلید از نوعی قالی دستباف موسوم به «قالی گل ابریشم» انجام می شد.

    در این نوع قالی، تمام نخ های خاب از جنس پشم بوده، لیکن برای بافتن گل های نقشه فرش، از نخهای ابریشم استفاده می کردند. این کار سبب می شد تا گل های فرش جلوه بیشتری نسبت به سایر قسمتهای فرش داشته باشد.

    دقیقا به همین علت، در آن زمان به فرش های ماشینی که در آنها از ویسکوز استفاده شده بود نیز، گل ابریشم گفته می شد و نخ خاب ویسکوز نیز به نام «نخ ابریشم مصنوعی» در بازار خرید و فروش می شد.

    و با توجه به هدف از کاربرد ویسکوز در فرش ماشینی، میزان استفاده از این نوع نخ خاب در هر فرش، بسیار کم و حتی کمتر از ۱٪ وزن فرش ماشینی بافته شده را به خود اختصاص می داد. نخ خاب ویسکوز تنها چند سال توانست در صنعت فرش ماشینی ایران دوام بیاورد.

    با ورود نخ های خاب پلی استر، که دارای استحکام بالاتر بوده، به وفور در داخل تولید می شدند و مهم تر از همه بسیار ارزان تر از ویسکوز بودند، نخ خاب ویسکوز از چرخه تولید فرش ماشینی ایران کاملا حذف شد.

    اخیرا با توجه به رویکرد صادراتی تولید فرش ماشینی در ایران، زمزمه هایی مبنی بر استفاده از این نوع الياف، به عنوان نخ خاب جهت تولید محصولات صادراتی توسط برخی کارخانجات فرش ماشینی مطرح می باشد.

     

    ۵ – ۱ – ۵ – ۳ – پشم

    « پشم» از جمله قدیمی ترین الیاف طبیعی شناخته شده توسط بشر می باشد. از نظر علمی، پشم به پوشش بدن گوسفند گفته می شود و پوشش بدن سایر حیوانات مانند بز، شتر و… را «مو» می گویند.

    لیف پشم از نظر ساختمانی از پروتئین ساخته شده است. این لیف، دارای انواعی است که عبارتند از: «مرینو»، «کراس برد» و «پشم قالی یا آسیایی» که به ترتیب از کیفیت و مرغوبیت آنها کاسته می شود. بهترین نوع این الیاف، پشم مرینو است که عمدتا در کشورهایی مانند استرالیا و نیوزلند تولید میشود و معمولا برای تولید پارچه های فاستونی و گران قیمت به کار می رود.

    چگالی الیاف پشم حدود 3 / 1 گرم بر سانتیمتر مکعب می باشد که نشان می دهد این الیف از الیاف پنبه و ویسکوز، سبک تر ولی از الیاف دیگر مانند اکریلیک، پلی استر و پلی پروپیلن، سنگین تر است.

    استحکام لیف پشم بسیار کم و در حدود یک گرم بر دنیر یعنی معادل یک چهارم استحکام پنبه، نصف استحکام اکریلیک و ویسکوز و یک چهارم تا یک ششم استحکام پلی استر و پلی پروپیلن است.

     

    نخ خاب

     

    استحکام کم لیف پشم، از جمله مهم ترین عیوب پشم به هنگام عملیاتی مانند بافندگی است. ازدیاد طول تا حد پارگی این لیف بسیار بالا و بین ۳۵ تا ۴۵٪ می باشد که تقریبا از تمامی الیاف طبیعی دیگر بیشتر است. لیف پشم بازگشت پذیری بسیار خوبی دارد.

    جذب رطوبت بسیار بالا (۱۲٪ تا ۱۶/) و عایق حرارتی بودن از دیگر ویژگیهای مهم و بارز پشم است. لیف پشم در مقابل حرارت حساس است و نباید در دماهای بالا شسته و یا به مدت طولانی رنگرزی شود. لیف پشم پس از چیده شدن از بدن گوسفند نیاز به یک سری عملیات مقدماتی دارد تا بتواند در ریسندگی به ع تبدیل شود که مهم ترین و پرهزینه ترین این عملیات، شستشوی پشم می باشد.

    بازگشت پذیری مناسب، داشتن فر و موج، حجیم بودن و داشتن خاصیت عایق حرا بسیار خوب، مهم ترین دلایل استفاده بشر از این لیف در فرش دستباف، از هزاران سال ق می باشد. با ماشینی شدن تولید فرش، لیف پشم همواره یکی از مهم ترین الیاف برای نو خاب فرش بوده و مورد استفاده قرار گرفته است.

    استحکام بسیار پایین و ازدیاد طول تا حد پارگی بالای این لیف مانع بسیار بزرگی برای استفاده از نخ های خاب پشمی در صنعت فرش ماشینی است. این دو عیب سبب می شود تا کارخانجات تولید فرش ماشینی، عملا نتوانند سرعت تولید و راندمان بالایی در بخش بافندگی فرش داشته باشند.

    بنابراین، همواره به دنبال لیفی جایگزین بوده اند. با عرضه ليف اکریلیک به بازار در اواسط قرن بیستم میلادی، استفاده از لیف پشم در فرش ماشینی محدود شد. در حال حاضر، پشم به دلیل طبیعی بودن، نداشتن مشکلات بهداشتی به هنگام استفاده از فرش، سازگاری با محیط زیست و قابل بازیافت بودن، در برخی کشورها به ویژه کشورهای اروپایی و آمریکا مورد اقبال عمومی است.

    در ایران، همزمان با ورود صنعت فرش ماشینی به کشور در اوایل دهه ۵۰ هجری شمسی، استفاده از پشم در فرش ماشینی آغاز شد. لیکن به مرور اکریلیک و بعد از آن پلی پروپیلن و پلی استر سهم بسیار بیشتری در تأمین نخ خاب فرش ماشینی داشته اند.

    واقعیت آن است که برخی کارخانجات به طور مقطعی در طی چند ده سال اخیر و بیشتر با شعار تولید فرش ماشینی فاقد حساسیت و کاملا سازگار با انسان و محیط زیست، تلاش نموده اند تا از الیاف پشم در تهیه نخ خاب و در نتیجه فرش ماشینی پشمی استفاده کنند که هر بار به دلایل مختلف، پس از مدتی این کار را رها نموده اند.

    به هرحال، به نظر می رسد استفاده از این لیف به ویژه در ماشین های بافندگی امروزی که هم دارای سرعت تولید بالا هستند و هم به دلیل تراکم بالا به نخ های بسیار ظریف نیاز دارند، منطقی نباشد.

    اگرچه ممکن است بتوان با استفاده از مرغوب ترین پشم جهان (مرینو)، فرش ماشینی مطلوب را تولید نمود لیکن به نظر نمی رسد به دلیل قیمت بسیار بالای این الیاف، چنین فرشی مقرون به صرفه بوده، در بازار خریداری داشته باشد.

     

    ۲ – ۵ – ۳ – ویژگی های مهم الياف مصرفی در نخ خاب

    با توجه به نوع و اهمیت کار کرد نخ خاب در عملکرد کلی فرش ماشینی، الیاف مصرفی جهت تهیه نخ خاب باید دارای ویژگی های زیر باشند

    -طول و ظرافت مناسب

    -استحکام کافی

    -ازدیاد طول تاحد پارگی

    -مناسب بازگشت پذیری مطلوب (پس از پاخوردن فرش یا قرار دادن اجسام سنگین روی فرش)

    -قابلیت رنگ پذیری

    طول» و «ظرافت» الياف مستقیما بر روی خواص فیزیکی- مکانیکی نخ خاب حاصل تأثیر می گذارد. به طور مثال افزایش طول الياف سبب افزایش استحکام، افزایش ازدیاد طول تاحد پارگی و کاهش پرز آلودگی نخ می شود.

    همچنین افزایش ظرافت الیاف (کاهش دنیر آنها) سبب افزایش نرمی، لطافت و ظرافت خاب فرش شده، امکان ریسیدن نخهای ظریف تر را فراهم می کند. در مقابل، افزایش ظرافت الیاف در نخ، کاهش قابلیت بازگشت پذیری خاب فرش را به همراه خواهد داشت.

    برای تبدیل الیاف به نخ طی مرحله ریسندگی، نیاز به الياف استیپل با طول و ظرافت مطلوب می باشد. به طور مثال، الیاف اکریلیک مورد استفاده برای تهیه نخ خاب نمره 5.10 دولای متریک، دارای طول ۷۰ تا ۱۵۰ میلی متر و ظرافت بین ۷ تا ۱۵ دنیر هستند.

    از زمان های گذشته، استفاده از مخلوط سه دسته از الیاف اکریلیک به طولهای ۷۰، ۱۰۰ و ۱ میلی متر و ظرافت های ۷، ۱۰ و ۱۵ دنیر (به نسبت های معین) جهت تهیه نخ خاب متداول بوده است.

    شاید بتوان مهم ترین دلایل استفاده از مخلوط الیاف اکریلیک با ظرافت ها و طول های مختلف به جای یک نوع لیف با طول و ظرافت معین را چنین نمود: شبیه کردن هر چه بیشتر نخ اکریلیک به نخ پشمی و تأمین همزمان نرمی بازگشت پذیری، استحکام، ازدیاد طول تا حد پارگی، پرز آلودگی و سایر خواص فیزیک مکانیکی مطلوب نخ خاب.

    در سال های اخیر، ترکیب فوق در کارخانجات ریسندگی رعایت نمی شود. عمده الياف اکریلیک مورد استفاده امروزی دارای طول ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلی متر هستند (۱۰۰، ۱۲۰، ۱۲۸ و ۱۵۰ میلی متر).

    در عین حال، با توجه به نیاز به نخ های خاب ظریف تر، نمره الياف اکریلیک مصرفی در حال کاهش ظریف تر شدن) می باشد، به گونه ای که برای تهیه نخهای ۳۰ متریک سه لا از الیاف اکریلیک 3.8-4.5 دنیر و برای تهیه نخ ۴۰ متریک سه لا، الياف 2.8-  3.5دنیر استفاده می شود.

    امروزه علاوه بر الياف اکریلیک، در برخی کارخانجات ریسندگی نیمه فاستونی، از الیاف استیپل پلی استر با ظرافت ۱۰ دنیر و طولهای ۱۰۰، ۱۲۰، ۱۳۰ و یا ۱۵۰ میلی متر برای تهیه نخ خاب ریسیده شده ۱۰۰٪ پلی استر استفاده می شود.

    حتی گاه مشاهده می شود که به دلیل قیمت پایین تر الياف پلی استر و محدودیت های تأمین الیاف اکریلیک، الیاف پلی استر را به میزان تقریبی ۱۰ تا ۲۰٪ با الیاف اکریلیک مخلوط می کنند که در صورت عدم اطلاع خریدار، نوعی تقلب محسوب میشود.

    علاوه بر طول و ظرافت، دو ویژگی دیگر الیاف یعنی «استحکام» و «ازدیاد طول تا حد پارگی» نیز از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. این دو مشخصه الياف، نه تنها خواص فیزیکی- مکانیکی نخ خاب حاصل را تعیین می کنند، بلکه به شدت بر روی راندمان بافندگی و کیفیت فرش بافته شده نیز تأثیر می گذارند.

    بدیهی است در صورتی که استحکام و ازدیاد طول تا حد پارگی الیاف و در نتیجه نخ خاب حاصل، پایین باشد، مکررا پاره شده علاوه بر کاهش میزان تولید و راندمان، کیفیت فرش بافته شده نیز افت خواهد نمود.

    علاوه بر این، بالابودن میزان ازدیاد طول تا حد پارگی نخ خاب، نایکنواختی و ناهمواری ارتفاع خاب فرش پس از برش توسط تیغ دستگاه را در بر خواهد داشت. برای برطرف کردن چنین عیبی و یکنواخت نمودن سطح فرش، نیاز به پرداخت سطحی زیاد خواهد بود که انجام چنین اقدامی منجر به افزایش میزان ضایعات و در نتیجه قیمت تمام شده فرش می شود.

    یکی دیگر از ویژگی های مهم الياف، میزان «بازگشت پذیری» آنها است. نخهای خاب فرش در اثر پاخوردن اعمال نیروهای دینامیکی) و یا در اثر قرار دادن اجسام سنگین روی آنها (اعمال نیروهای استاتیکی) خم می شوند.

    حال چنان چه پس از برداشتن نیروهای اعمالی، نخهای خاب کاملا به حالت اول برگردند، فرش دارای بازگشت پذیری بسیار خوب خواهد بود. در این حالت، ضخامت فرش در اثر بارگذاری (اعمال نیرو) کاهش نمی یابد.

    بر عکس، چنان چه نخهای خاب پس از برداشتن نیروهای وارده به آنها، به حالت اول برنگردند، به معنی ضعیف بودن بازگشت پذیری خاب فرش بوده، پدیده «افت ضخامت» در فرش رخ خواهد داد. در این حالت، خاب فرش در اثر پاخوردن و یا قرار گرفتن اجسام سنگین روی آن، سخت و سفت می شود.

    در بین الیافی که جهت تهیه نخ های خاب فرش ماشینی استفاده می شوند، اکریلیک بهترین بازگشت پذیری را دارد. البته الياف نایلون نیز باز گشت پذیری عالی دارند، لیکن به ندرت در فرش استفاده شده، بیشتر در تهیه موکت های تافتینگ و نمدی چاپی کاربرد دارند.

    علاوه بر ویژگی های فوق، نخ خاب باید «رنگ پذیری» مطلوبی داشته باشد. با توجه به تنوع فوق العاده زیاد و غیر قابل شمارش طرح و رنگ فرش های امروزی، نیاز به نخ های خاب وی با تنوع بالا، بیش از گذشته احساس می شود. در حال حاضر، روش های متعددی برای رنگرزی و یا رنگی تولید کردن نخ خاب وجود دارد که در بخش رنگرزی به آنها پرداخته می شود.

     

    مواد اولیه فرش ماشینی ( فصل 3 ، بخش 3 ) – نخ های پود

     

    مواد اولیه فرش ماشینی ( فصل 3 ، بخش 5 ) – مراحل ریسندگی نخ خاب

     

    میانگین امتیازات ۵ از ۵
    از مجموع ۲ رای

    دیدگاهتان را بنویسید

    نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

    تلفن پشتیبانی 09338177908 | هر روز هفته از ساعت 8 صبح الی 18 پاسخ گوی شما هستیم

    فروشگاه اینترنتی تک فرش در سال 1394 و با هدف سهولت در خرید فرش ماشینی برای مردم نازنین ایران تاسیس شد , شما با ورود به تک فرش با انبوهی از طرح و نقش فرش ماشینی رو به رو خواهید شد و به راحتی می توانید فرش مورد نظر خود را مشاهده و خریداری نمایید . تک فرش, یک شهر فرش واقعی است که بواسطه حضور در شهر کاشان ( مرکز فرش ایران ) و همکاری را برندهای بزرگی همچون فرش محتشم , فرش لیلی , فرش برنتین , فرش مشهد اردهال , فرش داریوش , قالی سرام , فرش شاهکار صفویه , فرش شاهکار آریایی , فرش سبلان و … کاملترین ویترین فرش ماشینی را داشته باشد . شاید شما قصد داشته باشید برای فضای پذیرایی منزل خود فرش کلاسیک تهیه کنید و فرش های ماشینی با طرح های اصیل ایرانی را میپسندید پس فرش 1500 شانه , فرش 1200 شانه , فرش 1000 شانه , فرش 700 شانه و فرش های 500 شانه گزینه های خوبی برای شما هستند , و یا شاید به دنیال طرح های مدرن هستید و به فرش فانتزی مدرن علاقه مند هستید , از فرش طرح ترک , فرش چهل تکه ( پچ ورک )فرش آشپزخانه , فرش کهنه نما , فرش فرانسوی , فرش پرزبلند شگی , فرش مراکشی , گلیم , و گبه در سایت تک فرش دیدن کنید و طرح مورد را نظر خود را انتخاب و خریداری نمایید و همچنین اگر قصد دارید برای اتاق فرزند دلبندتان فرشی خریداری کنید حتما سری به فرش اتاق کودک در سایت تک فرش بزنید و زیباترین طرح فرش ها را مشاهده کنید . از مزیت های مهم تک فرش می توان به : خرید مستقیم فرش از کاشان با قیمت کارخانه , ارسال رایگان به سراسر کشور, و 7 روز ضمانت بازگشت وجه در صورت نارضایتی اشاره کرد.ما در مجموعه‌ی تک فرش جهت رفاه خرید فرش، خرید اقساطی فرش را نیز به مشتریان ارائه می‌دهیم


    کلیه حقوق این سایت متعلق به تیم تک فرش می باشد.    Copyright @2006 – 2022 Takfarsh.com

    ورود | ثبت نام
    شماره موبایل خود را وارد کنید

    ورود شما به معنای پذیرش شرایط تک فرش و قوانین حریم‌خصوصی است

    برگشت
    کد تایید را وارد کنید
    کد تایید برای شماره موبایل شما ارسال گردید
    ارسال مجدد کد تا دیگر
    برگشت
    رمز عبور را وارد کنید
    رمز عبور حساب کاربری خود را وارد کنید
    برگشت
    رمز عبور را وارد کنید
    رمز عبور حساب کاربری خود را وارد کنید
    برگشت
    درخواست بازیابی رمز عبور
    لطفاً پست الکترونیک یا موبایل خود را وارد نمایید
    برگشت
    کد تایید را وارد کنید
    کد تایید برای شماره موبایل شما ارسال گردید
    ارسال مجدد کد تا دیگر
    ایمیل بازیابی ارسال شد!
    لطفاً به صندوق الکترونیکی خود مراجعه کرده و بر روی لینک ارسال شده کلیک نمایید.
    تغییر رمز عبور
    یک رمز عبور برای اکانت خود تنظیم کنید
    تغییر رمز با موفقیت انجام شد