انواع روش های بافندگی: در بخش های قبلی توضیحاتی در مورد مقدمات بافندگی و مراحل بافندگی دادیم. در این بخش به توضیحات مختصری در مورد روش های آکسمینستر و سیمی می پردازیم.
۲ – ۳ – ۴ – انواع روش های بافندگی فرش
همان طوری که در فصل اول به آن اشاره شد، روند ماشینی شدن بافت فرش در اروپا، سبب به وجود آمدن انواع روشها و ماشین آلات بافندگی فرش ماشینی شد.
به نظر می رسد آنچه در حال حاضر به عنوان روش های برجامانده در جهان مورد استفاده قرار می گیرند سه روش اکسمینستر، سیمی (ویلتون، بروکسلی) و رویه به رویه باشند.
از آن جایی که روش اصلی بافندگی در صنعت فرش ماشینی ایران رویه به رویه است، ابتدا روشهای آکسمینستر و بافندگی سیمی به طور مختصر توضیح داده می شود و سپس روش رویه به رویه به طور مفصل تر تشریح می گردد.
۲ – ۳ – ۴ – ۱- بافندگی آکسمینستر (Axminster)
این روش بافندگی فرش با روش متداول رویه به رویه که در صنعت فرش ماشینی ایران رایج است، دو تفاوت اساسی دارد. اولا در این روش بر خلاف روش ویه به رویه که همزمان دو فرش بافته می شود، تنها یک فرش بافته می شود.
ثانيا در این روش، تعداد زیادی «گیره» و یا «ماسوره» تعبیه شده است که در موقع لزوم، نخ مربوط به رنگ مورد نظر را انتخاب کرده، داخل بافت قرار میدهند.
چنان چه از گیره برای انتخاب رنگ استفاده شود، روش بافندگی را «آکسمینستر گیره ای» و چنان چه از ماسوره استفاده گردد، روش بافندگی را «آکسمینستر ماسوره ای» می گویند.
در ادامه، به دلیل متداول تربودن ماشین های آکسمینستر گیره ای، به طور مختصر به اجزای ماشین و نحوه بافت فرش در این ماشین اشاره می شود.
ماشین های آکسمینستر گیره ای امروزی مجهز به ژاکارد الکترونیکی جهت انتخاب رنگ می باشند، که به ماشین های آکسمینستر ژاکارد-گریپر شناخته می شوند.
شکل (۴-۵) اجزای اصلی یک دستگاه بافندگی آکسمینستر ژاکارد-گریپر ساخته شده توسط شرکت Crabtree Textile Machines را نشان میدهد.
شکل 4-5- اجزای اصلی یک دستگاه بافندگی آکسمینستر ژاکارد-گریپر
برای کنترل نخهای چله و بافت برزنت فرش از سه ورد استفاده میشود که در ورد مخصوص چله سفت باف بوده و یک ورد به چله شل باف اختصاص دارد. نخ پود به کمک یک راپیر سخت داخل دهانه بافت قرار داده میشود.
چله شل باف در درگیری با نخ های خاب، بافت زمینه یا برزنت فرش را تشکیل میدهند. نخ های چله سفت باف نیروی وارده بر فرش از طرف نخ های خاب را جبران کرده و مسؤول استحکام طولی فرش می باشند.
نخ های چله ممکن است از طریق غلتکهای چله یا قفسه به ماشین تغذیه شوند. چنان چه از غلتک چله استفاده شود، تعداد غلتک ها حداقل سه عدد بوده که دو غلتک برای شل باف و یکی برای سفت باف به کار می رود.
ممکن است ماشین به شکلی طراحی شده باشد که از قفسه برای تغذیه نخ های چله استفاده شود. در این صورت قفسه تغذیه ماشین نسبت به حالت عادی بزرگتر بوده، که بخشی از قفسه به نخهای چله و بخش بیشتر آن به نخ های خاب اختصاص می یابد.
سیستم تغذیه چله قفسه ای برخلاف تغذیه غلتکی، مداوم و پیوسته بوده در نتیجه می تواند راندمان بالاتر بافندگی را به همراه داشته باشد.
نحوه ایجاد ریشه یا خاب فرش در این ماشین در شکل (۶-۴) به طور شماتیک نشان داده شده است. گیره ها (گریپرها) که شبیه گردن پرنده هستند، نخ خاب را از نخبرها می گیرند. سپس نخ توسط تیغه ها به طول مشخص و مورد نیاز بریده میشوند.
شکل 4-6- طرز تشکیل ریشه در ماشین بافندگی آکسمینستر
در ادامه، گیره ها گردش می کنند به گونه ای که نخ خاب به صورت عمودی قرار گیرد. سپس پود دوبله در دهنه کار قرار داده شده، گریپر به سمت بالا حرکت می کند. پایه بعدی نخ خاب را دور نخ پود می گیرد و در انتها آن را به حالت U شکل آزاد می کند.
تراکم خاب دستگاه آکسمینستر به هنگام ساخت مشخص می شود و عبارتند از ۴، ۵، 6، ۷، ۸ و ۹ دندانه در اینچ . تراکم متداول این ماشینها ۷ دندانه در اینچ یا به عبارتی فاصله بین دندانه ها 3.65 میلی متر است.
سیستم تغذیه نخ های خاب ماشینهای اکسمینستر شامل قفسه، میله های راهنما، صفحه راهنما و نخبرها می باشد. نخ خاب پس از باز شدن از روی بوبین جای گذاری شده در قفسه، از میله راهنماها و سپس صفحه راهنما عبور کرده، از طریق شکاف روی نخبرهای متحرک به ماشین تغذیه می گردد.
هر کدام از این نخبرها شکافهای زیادی به تعداد قفسه های داخل کریل دارد. در مقابل برای هر دندانه شانه یک نخ بر وجود دارد.
وظیفه سیستم ژاکارد ماشین، جابه جایی نخ برهاست به نحوی که وقتی گیره (گریپر) برای کشیدن ریشه خاب می رسد، رنگ لازم برای نقشه را به آن تغذیه کند.
ماشین های بافندگی قدیمی از کارت پانچ و ماشین های مدرن امروزی از ژاکارد الکترونیکی برای انتخاب رنگ بهره می برند. حرکت نخبرها مکانیکی بوده و با یک میله بالابر انجام می شود.
زمانی که میله بالا می رود، کامپیوتر ماشین به سولونوئید فرمان تحریک پین را میدهد تا شکاف نخبر در موقعیت دلخواه قرار گیرد. سپس نخبر تا ارتفاع گرفتن نخ، بالا می رود تا نخ را از گیره بگیرد.
پودگذاری در ماشین بافندگی آکسمینستر، به دو روش پروژکتایل و راپیر صورت می گیرد. توان پودگذاری در ماشین هایی که از پروژکتایل استفاده می کنند بالاتر از ماشین های را پیری است.
توان پودگذاری در ماشین مجهز به پروژکتایل حدود ۲۰۰ پیک بر دقیقه است درحالی که در ماشین های راپیری حداکثر ۱۵۰ پیک بر دقیقه می باشد.
۲ – ۲ – ۳ – ۴ – بافندگی سیمی (Wire loom)
بافندگی سیمی اساس بافندگی فرش ويلتون و بروکسلی است. در واقع، «بافندگی سیمی» اولین سیستم ماشینی برای تولید فرش بود و هنوز هم در صنایع بافندگی فرش به دو صورت «بروکسلی» برای خاب حلقه ای و «ویلتون» برای خاب بریده استفاده می شود.
از نظر ساختاری و روش تولید تفاوت چندانی بین فرش های بروکسلی و ویلتونی وجود ندارد و هر دو نوع فرش (خاب حلقه و خاب بریده) به روشی کاملا مشابه و با اصولی یکسان بافته می شوند.
اساس تشکیل خاب فرش در این روش، استفاده از سیم هایی به طول عرض بافت می باشد که مانند پود و هم راستا با آن داخل بافت قرار می گیرند. نخ های رنگی مورد نظر توسط سیستم ژاکارد بالا می آیند و سیم به جای پود در زیر آنها قرار می گیرد.
پس از تکمیل یک سیکل بافت، نخهای خاب رنگی مورد نظر به دور سیم، حلقه میشوند. حال سیم از داخل بافت بیرون کشیده میشود.
به این ترتیب حلقه های جدیدی از نخ خاب در سطح فرش ظاهر میشوند و با ادامه سیکل های بعدی بافت، فرش خاب حلقه به وجود می آید.
چنان چه سیم مورد استفاده دارای تیغه ای در سر خود باشد، هنگام بیرون کشیدن آن از داخل ساختار بافت، تمامی نخهایی که به طور محکم به دور سیم حلقه شده اند را برش داده، خاب بریده بر روی فرش ظاهر می شود.
اساس کار ماشین های بافندگی سیمی به صورت شماتیک در شکل (4-7) نشان داده شده است. هم چنین، تصویر دو نوع سیم مورد استفاده در بافندگی سیمی جهت بافت فرش های خاب حلقه و خاب بریده در شکل (۴-۸) آمده است.
همان طوری که در شکل (۴-۷) نشان داده شده است، غلتکهای چله و ابزار کشش نخهای چله شل باف و سفت باف در سمت راست شکل قرار گرفته اند.
شکل 4-7- اساس کار ماشین های بافندگی سیمی (wire loom) مجهز به ژاکارد
در قسمت بالا سمت راست، پنج رنگ نخ خاب از پنج قاب قفسه با عبور از میل میلکها به ماشین تغذیه می شوند. میل میلکهای رنگ به واسطه نخ های هارنیش به ژاکارد، متصل هستند.
فسمت (الف) شکل 4-7 تشکیل دهنه را در اولین مرحله از سیکل بافت نشان می دهد که فقط به منظور بافت پوش ضایعات است. نخ بود برای قرار گرفتن در دهنه دفتين، به داخل كار هدایت می شود.
سه ردیف ازخاب فرش بافته شده همراه با سیم های داخل آنها دیده می شوند، که البته این زوجها زودتر از خاب پریده تولید می شوند. در این مرحله از سیکل بافندگی، سیمها از داخل رجهای حلب بیرون کشیده می شوند و به مکانیزم پودگذاری برمی گردند.
قسمت (ب) شکل (۴-۷)، سومین مرحله از سیکل بافت را نشان میدهنده حرکت ورشها جای چله شلباف و سفت باف را عوض می کند و یک ردیف نخ خاب بالا می آید تا دانه دوم کار را تشکیل دهد.
عمل پود گذاری از بالای نخهای چله شل باف و از پایین نخهای چله سفتباف و نخهای خاب انجام می گیرد. همچنین یک سیم از بالای نخهای چله و نخهای خاب (به جز نخی که انتخاب شده) داخل کار قرار می گیرد.
شکل 4-8- سیم های مورد استفاده در بافندگی سیمی
الف) سیم با مقطع گرد برای بافت فرش های خاب حلقه (بروکسلی)
ب) سیم با تیغه ای در یک سر برای تولید فرش های خاب بریده (ویلتونی)
پس از زدن دفتين، نخ پود در بافت زمینه و سیم همراه با نخ رنگ انتخاب شده در بالا قرار می گیرد. نخ خابی که انتخاب نشده، همیشه به صورت مرده در فرش جای می گیرد.
با وجود این که خاب مرده برخی مواقع به نرمی و وجود حالت تشکی فرش کمک می کند، هزینه های تولید را افزایش می دهد.برای به حرکت درآوردن وردها از مکانیزم بادامکی استفاده می شود تا دهنه کار چله تشکیل شود.
همچنین از مکانیزم ژاکارد الکترونیک برای انتخاب نخهای خاب و تشکیل دهنه کار خوب بهره می گیرند (ممکن است برای بافت فرش هایی با طرح های ساده تر، همچنان از سیستم دایی استفاده شود، اکثر ماشین های بافندگی سیمی دارای ژاکارد معمولی هستند که مجهز به یک بالابر می باشند و برای بیشتر بافت های مورد نیاز کفایت می کند.
در عین حال، برخی از آنها به ژاکاردهای دو بالابر مجهز هستند که برای طرح های نقش دار خاص به کار می روند ماشین های بافندگی سیمی قدیمی از سیستم ماکویی جهت پودگذاری بهره می برند، در حالی که در ماشین های بافندگی جدید از سیستم راپیرنرم استفاده میشود سیم های مورد استفاده در این ماشین ها ممکن است دارای سطح مقطع دایره ای برای حلقه های کوتاه و یا مربعی برای حلقه های بلند باشند باشند.
همان طوری که قبلا نیز اشاره شد، اگر سیم ها در یک سرخود دارای تیغ باشند، هنگام بیرون کشیده شدن باعث بریدن نخ های خاب حلقه می شوند و در نتیجه خاب بریده ایجاد می شود. ارتفاع خاب با ارتفاع سیم تعیین می گردد.
دستگاههای بافندگی سیمی به خطر تشت تعطف بسیار بهتر بفتر فرش هی منه برجسته و دارای افکتهای خص، در نوع خود بی نظیر هستند.
به جرأت می توان گفت همچ سیستم بافندگی دیگری نمی تواند در این زمینه به سیستم بافندگی سیمی رقابت کند. ادامه تقاضای روز افزون برای فرش های خاب حلقه ی طرحدار، باعث پیدایش نوعی ماشین بافندگی سرعت بالا شد که می توانست با قرار دادن حلقه به دور پود کاذب، محصولی با ساختار مشابه با فرش های بافته شده با ماشین بافندگی سیمی تولید کنند.
در واقع، این نوع ماشین، یک ماشین بافندگی فرش خاب حلقه ای بدون استفاده از سیم بود. از آن جایی که ماشین های بافندگی سیمی اساسا برای تولید فرش های پشمی استفاده می شدند (زیرا احتمال ذوب شدن الیاف مصنوعی به هنگام درآوردن سیم به خاطر اصطکاک و در نتیجه حرارت حاصله وجود داشت)، همین موضوع موجب توسعه این بخش از محصولات بافندگی سیمی گردید.
در سال ۱۹۹۷، ماشین بافندگی جدیدی به نام LPM32 با سرعت بالا، به بازار آمد که از سیم استفاده نمی کرد اما حلقه ها دور پود کاذبی به وجود می آمدند که با لانست، پشتیبانی می شد.
محدوده وسیعی از بافت ها مخصوصا وقتی ماشین به ژاکارد الکترونیکی مجهز شد، قابل تولید بودند. محصولات تولیدی شامل فرش های کناره (روئی) میشد که نقش برجسته و رنگهای متنوع داشتند (مانند کفپوش هواپیما).
مزیت بسیارهم این ماشین، توانایی استفاده از نخ های مصنوعی بود که زود ذوب می شدند (مانند پلی پروپیلن)، ضمنأ سرعت بالای این ماشین (۱۸۰ دور بر دقیقه) نیز که سه برابر ماشین های بافندگی سیمی متداول بود، مزیت قابل توجه دیگری برای این ماشین بود.
ارتفاع خاب در این ماشین به ارتفاع لانست بستگی دارد. در طول بافندگی پودهای کاذب از وسط بریده می شوند و به طور اتوماتیک بیرون می آیند.شکل (۴-۹) اساس بافت فرش های بروکسلی سه رنگ را نشان میدهد که بر روی ماشین LPM32 (و جدید ماشین CLX81) بافته می شوند.
شکل 4-9- نحوه بافت فرش بروکسلی سه رنگ در ماشین های بافندگی سیمی مدل های LPM32 و CLX81
این ماشین دو را پیری است که راپیر پایینی نخهای پود را داخل دهنه بافت قرار میدهد و راپیر بالایی پودهای کاذب را روی لانست می گذارد.
نخهای خاب به وسیله ژاکارد الکترونیک انتخاب می شوند. اگر نخ های خاب بالای پودهای کاذب برده شوند، حلقه های بلند و اگر روی پود بالایی قرار گیرند، حلقه های کوتاه تشکیل میدهند.
مراحل تولید فرش ماشینی ( فصل 4 ، بخش 2 ) – مرحله بافندگی فرش ماشینی
مراحل تولید فرش ماشینی ( فصل 4 ، بخش 4 ) – بافندگی رویه به رویه
